2014/1 SAYILI GENELGE’NİN BAZI MADDELERİNİN İPTALİ HAKKINDA DANIŞTAY KARARI
Orman ve Su İşleri Bakanlığı (Tarım ve Orman Bakanlığı) tarafından 3 Mart 2014 tarihinde 2014/1 sayılı bir Genelge yayınlanmıştır.
Orman ve Su işleri Bakanlığınca yürürlüğe konulan 03/03/2014 tarih ve 2014/1 sayılı Genelgenin;
- 2. maddesinin (a) bendinin,
- 3. ve 4. maddelerinin,
- 5. maddesinin (a) bendinin (2), (4), (5), (6) numaralı, (c) bendinin (1), (2), (3), (7) numaralı, (ç) bendinin (1), (2), (4) numaralı, (d) bendinin (2) numaralı alt bentlerinin,
hukuka aykırı olduğu iddiaları ve iptali istemiyle Türkiye Madenciler Derneği tarafından dava açılmıştır.
2014/1 sayılı Genelgenin 2. maddesinin (a) bendinde; "Faaliyetin, Biyolojik Çeşitliliği, Yaban Hayatını, Sulak Alanları, Korunan Alanları, Tehdit ve Tehlike Altında olan Endemik ve Nadir Türleri etkilemesi muhtemel olmakla beraber, alınacak önleyici ve telafi edici tedbirlerle etkinin en aza indirileceğinin Bilimsel Raporla tevsik edilmesi ve raporda belirlenen tedbirlerin faaliyet sahibi tarafından taahhüt edilmesi şartıyla izin verilecek faaliyetler şunlardır:
a) Korunan alanlarda ve korunan alan etki alanlarında kalan ve ÇED Yönetmeliği Ek-1 listesinde yer almayan madencilik faaliyetleri." düzenlemesine,
3. maddesinde; "Aşağıdaki alanlarda gerçekleştirilmek istenen faaliyetlerden, ÇED Yönetmeliği Ek-I’e girmeyenler için faaliyetin türüne göre bu Genelge ekinde (Ek-1) verilen esaslara göre bilimsel rapor hazırlanır:
a) Ülkemizin taraf olduğu uluslararası sözleşmeler uyarınca korunması gerekli alanlarda.
b) Korunan alanlarda ve korunan alan etki alanlarında." düzenlemesine,
4. maddesinde ise; "Aşağıdaki alanlarda gerçekleştirilmek istenen faaliyetlerden, ÇED Yönetmeliği Ek-I’e girmeyenler için faaliyetin türüne göre bu Genelge ekinde (Ek-1) verilen esaslara göre Bakanlıkça kurulacak komisyon marifetiyle bilimsel raporun hazırlanıp hazırlanmayacağına karar verilir:
a) Türlerin bağımlı olduğu alanlarda.
b) Bilimsel araştırmalar için önem arz eden ve/veya nesli tehlikeye düşmüş veya düşebilir türler ve ülkemiz için endemik olan türlerin yasama alanlarında.
c) Hassas alanlarda.
ç) Benzersiz özelliklerdeki jeolojik ve jeomorfolojik oluşumların bulunduğu alanlarda.
d) Biyolojik çeşitlilik açısından önemli alanlarda." düzenlemesine yer verilmiştir.
2014/1 sayılı Genelgenin "Başvuruların Değerlendirmeye Alınmayacağı Sahalar" başlıklı 5. maddesinin (a) bendinin dava konusu alt bentlerinde;
“2. Planı yapılmamış veya planlama süreci devam eden korunan alanlarda,
4. Plan ve projesi mevcut olan baraj veya gölet gövdelerinin inşa edileceği alanlarda,
5. Mevcut baraj ve gölet yapılarının güvenliğini tehlikeye atacak mesafedeki alanlarda
6. İşletmeye alınmış mevcut Baraj ve göletlerin işletme ve rezervuar alanlarında” müracaatların değerlendirmeye alınmayacağı düzenlemesine yer verilmiştir.
2014/1 sayılı Genelgenin "Başvuruların Değerlendirmeye Alınmayacağı Sahalar" başlıklı 5. maddesinin; "I. Grup ve II (a) Grubu madencilik faaliyetlerinin değerlendirmeye alınmayacağı alanlar" başlıklı (c) bendinin dava konusu alt bentlerinde;
"1. Otoyol, karayolu, il veya ilçe yerleşim alanlarının ön görünümünde en az 2 km. lik
mesafede kalan orman alanlarında,
2. Deniz sahili ön görünümünde olup, kıyı çizgisinden itibaren en az 5 km.lik mesafede kalan alanlarda,
3. Korunan alanlarda,
7. Tepe kapalılık oranı % 71 den fazla olan verimli orman alanlarında" düzenlemesine,
"II (b) grubu madencilik faaliyetlerinin değerlendirmeye alınmayacağı alanlar" başlıklı (ç) bendinin dava konusu alt bentlerinde;
1. Tepe kapalılık oranı % 71 den fazla olan orman alanlarında
2. Tohum meşcerelerinde, gen koruma ormanlarında ve muhafaza ormanlarında
……..
4. Korunan alanlarda" düzenlemesi,
"3. ve 4. Grup madencilik faaliyetlerinin değerlendirmeye alınmayacağı alanlar" başlıklı (d) bendinin dava konusu 2 numaralı alt bendinde ise;
"2. Gen koruma ormanlarında ve tohum meşcerelerinde" düzenlemesine yer verilmiştir.
Danıştay 10. Dairesi 06.11.2019 gün ve E:2015/1148, K:2019/7505 sayılı kararı ile Dava konusu 03/03/2014 tarih ve 2014/1 sayılı Genelgenin;
- 2. maddesinin (a) bendinin,
- 3. ve 4. maddelerinin,
- 5. maddesinin (a) bendinin (2), (4), (5), (6) numaralı, (c) bendinin (1), (2), (3), (7) numaralı, (ç) bendinin (1), (2), (4) numaralı ve (d) bendinin (2) numaralı alt bentlerinin,
IPTALINE karar vermiştir.
İPTAL kararının gerekçesinde;
“Yukarıda yer verilen mevzuatın birlikte değerlendirilmesinden; Devlet ormanları sınırları içindeki tohum meşcereleri, gen koruma alanları, muhafaza ormanları, orman içi dinlenme yerleri, endemik ve korunması gereken nadir ekosistemlerin bulunduğu alanlarda maden aranması ve işletilmesinin Bakanlığın muvafakatine bağlı olduğu, yaban hayatı koruma ve geliştirme sahaları ile avlaklarda, maden üretim faaliyetlerine çevresel etki değerlendirmesi raporunda belirlenen esaslar dahilinde Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü tarafından izin verileceği, tabiat anıtı ve tabiatı koruma alanları ile bu alanlara 60 metre mesafe dahilinde madencilik faaliyetlerine izin verilmeyeceği, milli parklar ve tabiat park alanlarında, I (a) Grup madenler ve mıcır ile kaba inşaat, baraj, gölet, liman, yol gibi yapılarda kullanılan her türlü yapı hammaddesi üretimi için izin verilmeyeceği, denizlerde kıyı çizgisi ile kıyı kenar çizgisi arasındaki bölge ve deniz sahil şeritlerinde I (a) Grubu maden ruhsatı verilemeyeceği, kıyı çizgisinden deniz istikametine doğru I (a) Grubu maden işletme ruhsatı verilecek yerlerin, valilikçe gerekli incelemeler yapılarak belirleneceği, 20 metreden daha az derin denizlerde I (a) Grubu maden işletme ruhsatı verilmeyeceği hususlarının düzenlenmiş olduğu görülmektedir.
Ayrıca 6831 sayılı Orman Kanunu'nun 16'ncı maddesine göre verilecek muvafakat ve
izinlerin uygulama usul ve esasları, bunlardan tahsil edilecek bedeller ile izin ve/veya muvafakat sahasının rehabilitesine ait usul ve esasları belirlemek amacıyla çıkarılan ve işlem tarihinde yürürlükte bulunan Orman Kanunu'nun 16'ncı Maddesinin Uygulama Yönetmeliği'nin "Kısıtlamalar" başlıklı 37. maddesinde muhafaza ormanları, gen koruma alanları, tohum meşcereleri, orman içi dinlenme yerleri ile endemik ve korunması gereken nadir ekosistem alanlarında Maden Kanununun 2'nci maddesindeki I (a), I (b) ve II (a) grup madenler ile kaba inşaat, baraj, gölet, liman, yol gibi yapılarda dolgu amaçlı kullanılan her türlü yapı hammaddesi üretimi için yapılacak madencilik faaliyetlerine izin verilmeyeceği, Maden Kanununun 2'nci maddesindeki II (b), III, IV, V ve VI. grup madenlerin aranması, işletilmesi, tesis ve altyapı tesislerine ait talepler ile ilgili olarak değerlendirme komisyonunun görüş ve önerileri doğrultusunda talebin Yönetmelik hükümlerine göre bölge müdürlüğünce değerlendirmeye alınacağı düzenlemesinin yer aldığı görülmüştür.
Bu durumda, davalı Bakanlıkça çıkarılan 2014/1 sayılı Genelgenin 5. maddesinin dava konusu (c) bendinin (1), (2), (3), (7) numaralı, (ç) bendinin (1), (2), (4) numaralı ve (d) bendinin (2) numaralı alt bentlerinde yer verilen ve I., II., III. ve IV. grup madencilik faaliyetlerinin değerlendirmeye alınmayacağı alanlar olarak belirlenen alanlara ilişkin olarak başta Orman Kanunu olmak üzere Orman Kanunu'nun 16'ncı Maddesinin Uygulama Yönetmeliği ve Madencilik Faaliyetleri İzin Yönetmeliğinde yukarıda aktarılan düzenlemelere yer verildiği ve bu düzenlemelerde madencilik faaliyetlerine yönelik başvuruların değerlendirmeye alınmayacağı yönünde bir düzenlemenin mevcut olmadığı anlaşılmaktadır.
Düzenleme yetkisi, kamu hukukunda kural koyma ile eş anlamlıdır. Kural ise, hukukta
sürekli, soyut ve objektif, genel durumları belirleyen, bireysel olmayan, uygulanmakla etkisi tükenmeyen norm olarak tanımlanmaktadır. İdare, Anayasa ve yasal düzenlemelerden aldığı yetki ile kural koyma, düzenleme yapma yetkisine sahiptir. İdarenin düzenleme yetkisini kullanarak yönetmelik, yönerge, genelge gibi sürekli, soyut, objektif, bireysel olmayan, genel durumları belirleyen ve dayanağı üst hukuk normlarına aykırı ve bu normları aşar nitelikte olmayan düzenlemeleri yapıp yürürlüğe koyması mümkündür.
Bu itibarla, davalı Bakanlıkça çıkarılan 2014/1 sayılı Genelgenin dava konusu maddelerinde belirlenen alanlarda madencilik faaliyetlerine yönelik başvuruların değerlendirmeye alınmayacağı yönünde, Kanunda ve Yönetmeliklerde yer alan hükümleri aşar nitelikte düzenleme getirildiği görülmekte olup, dava konusu Genelge maddelerinde hukuka uyarlık bulunmamaktadır.” denilmiştir.